Krytyka literacka

Z początku miałem zamiar do tytułu wstawić słowo: ogrody. Bo w tym tomie Ireny Stopierzyńskiej, który jest piątym zbiorem wierszy autorki, zatytułowanym: Pod łukami gotyckiej alei, jest nastrój sugerujący, że w obrazie całościowym świata zostało coś z raju. Są odsłony pór roku: na wsi i w mieście, choć w mieście zamiast ptaków popiskują komórki.

Nie znam prozaika współczesnego, który byłby wierny jednemu tematowi pisarskiemu i z którego czerpałby na własny użytek opis świata, jaki chce przedstawić w swej twórczości poeta i prozaik Jerzy Górczyński. A trzeba dodać, że ten temat pisarski jest mu znany od podszewki, od zarania swej twórczości, czyli od 1972 roku, gdy na łamach „Gazety Olsztyńskiej” debiutował wierszami, a prozą od 1976, kiedy otrzymał I nagrodę w ogólnopolskim konkursie literackim Pejzaże wiejskie ówczesnego tygodnika „Nowa Wieś”. Zresztą, owa pierwsza nagroda nie była ostatnią, ale jedną z wielu, o czym można się dowiedzieć z mojego przewodnika eseistycznego Literaci & literatura Warmii i Mazur (2008) lub z internetowego „Leksykonu Kultury Warmii i Mazur” CEiIK w Olsztynie; stąd kilka refleksji i przypomnień o prozie Jerzego Górczyńskiego, publikujący swe powieści w olsztyńskim wydawnictwie Edytor Wers.

Właściwy debiut poetycki Zbigniewa Milewskiego, spisany w formie spektaklu mikrodramatycznego narodził się i został opublikowany wraz z początkiem lat 90. pod tytułem „Biedronka nad biedronkami”. Tomik, wydany i rozprowadzany dzięki firmie drukarskiej „Spadam z nieba”, zyskał sobie przychylność odbiorców, a także ich zaciekawienie względem nowego nazwiska, które nagle pojawiło się na rynku literackim i ujawniło dosyć niespotykaną perspektywę ujęcia literatury jako estetycznego tworzywa budowy świata.

„Wiersz nie wart słowa,
a myśl pointy,
gdy obok trwa to,
co trwa obok,
gdy nie chcą móc ci,
co chcieć mogą,
gdy się zaciska
krąg obłędny.”
„Czemu tak”
KOLEKTA – Kazimierz Kochański
Czasy są niespokojne, a życie wciąż nas zaskakuje... Poeci, pisarze, artyści, wszyscy owi nadwrażliwcy, niekiedy szaleńcy odnotowują w swej twórczości, w swych dziełach ten właśnie niepokój – nieprzewidywalność losu. Kazimierz Kochański podejmuje w swych wierszach, piosenkach, fraszkach tematy i wątki tradycyjne, a równocześnie bliskie nam, aktualne, ważne... 9 książek, a w tym 4 tomy wierszy, 4 zbiory fraszek oraz „Kanty-Lenki” – kilkadziesiąt tekstów piosenek po polsku i angielsku – oto dotychczasowy, ujawniony dorobek poety, opublikowany od debiutu w „Zielonym Sztandarze” w roku 1980.

„Naturą rzeczy życie w dormitoriach”- takim wersem kończy się tom wierszy ostrołęckiego poety Karola Samsela wydany w 2011 roku przez Wydawnictwo Nowy Świat w Warszawie pod intrygującym tytułem „Dormitoria”.

Leży przede mną świeżo wydany tomik wierszy Krzysztofa Gąsiorowskiego zatytułowany „Moja stara naga maszyna do pisania i panienki na imieninach” (Wydawnictwo Adam Marszałek). Oddaję się przypadkowi i otwieram na stronie 106:
„Paląc, pijąc, straciłem
zęby. Nie odrosną, nie jestem
rekinem.
Zostanie po mnie
raczej krzycząca niż szydząca
czaszka”.

Z zegarami nie ma przelewek. Są bezlitosne, a czasami przypominają o tym umieszczone na nich monogramy. I poeci to dostrzegają, poczynają rozmyślać, biorą na warsztat. Zazwyczaj są to twórcy „w pewnym wieku”, ale nie zawsze. Andrzej Wołosewicz – będący w wieku poczciwie średnim – już postanowił wziąć się za bary z hegemonią zegarów nazywaną przemijaniem.

Nie chciałbym za bardzo „wydwarzać” – jakby napisał zacny Łukasz Górnicki - przy analizie materiału poetyckiego M.T. Skwarek-Gałęskiej, ale wielka postmodernistyczna metafora Ciała i Głosu wydała mi się tu dość użyteczna. Nie jestem jednak do końca wierny tym sensom, jakie przy użyciu owej dychotomii się pojawiały w rozlicznych esejach i pracach filozoficznych, pamiętam bowiem, że źródeł tego dopełniania (Ciało – Głos) należałoby szukać raczej w myśli i konceptach kognitywnych. Nie wypada mi tu nawet przypominać, że znana praca Marka Johnsona wprowadziła ów element „cielesności” w sfery mentalne („The Body In the Mind”) ustalając żelazną zasadę nowej koncepcji poznania: najpierw fizyczne doświadczenia – potem słowna konceptualizacja.

„Poznać doskonałość drzewa / można jedynie małpią czułością / zrozumieć jezioro to pokonać jego obojętność / To co istnieje zajęte jest sobą /... Lecz być naprawdę można tylko obok śmierci...” Wiersz „Puszcza” jest ważnym utworem w twórczości Piotra Dumina, a zapewne też całego pokolenia. Puszcza to symbol, to obraz życia. Spełnia się ona tak jak tu , w miłości, w łagodności, w okrucieństwie. Jest nieustępliwa, spełnia się też bezustannie. Kiedy wchodzi do jej wnętrza człowiek, wnosi myśl, która podziwia i analizuje.

Czym jest poezja dla Anny Sołbut? Czy tylko iluzoryczną repliką postrzegalnej rzeczywistości, czy sposobem eksploracji innego świata – tego poza pozorami, niematerialnego, niewidzialnego, ale jak najbardziej rzeczywistego, przeżywanego na jawie, przeczuwanego w snach? A może jest pomostem łączącym rzeczywistość tego świata z rzeczywistością duchową?