Krytyka literacka

Kazimierza Kochańskiego "Książka z wierszami"

Człowiek serca

Kiedy myślę o Kazimierzu Kochańskim, od razu przychodzi mi do głowy słowo: DOBROĆ. Bo Kazimierz to człowiek, który łączy w sobie delikatność poety i siłę człowieka, który potrafi być z innymi – i dla innych. Zawsze obecny, zawsze życzliwy, cichy przewodnik, który nie narzuca się światu, ale zostawia w nim po sobie ślady – dobre ślady.

Jest poetą w pełnym tego słowa znaczeniu – takim, który nie tylko pisze wiersze, ale żyje nimi. Słucha świata i ludzi z niezwykłą uwagą. Jego wiersze potrafią być jak szept albo jak mrugnięcie oka – czasem liryczne, czasem przewrotne, czasem pełne zadumy, ale zawsze szczere. Nigdy na pokaz. I zawsze z jakimś cichym, ludzkim uśmiechem.

Wiersze o życiu, które trwa dokładnie tyle, ile opadanie płatków wiśni

[RECENZJA]

by Marcin Szyndrowski

Tomik poezji Marii Duszki pt. „Hanami” jest cichy jak tchnienie, a zarazem głośny jak pęknięcie w duszy. To nie są wiersze o kwiatach. To książka o życiu, które trwa dokładnie tyle, ile opadanie płatków wiśni. O człowieku, który próbuje nadać sens przemijaniu. O chwilach, które trzeba uchwycić zanim znikną — bo potem zostaje tylko chłód rzeczy i porządek bez życia.

Duszka dedykuje „Hanami” wnuczkom - Basi i Lii - ale ten gest nie jest ckliwy ani matczyny. To raczej próba przemycenia w delikatnych wersach wiedzy, którą trudno przekazać wprost. Wiedzy o tym, że istnienie jest krótkie, a piękno nie trwa. Że trzeba mieć w sobie zgodę na ulotność, inaczej wszystko się rozsypie.

Tomik jest krótki, formy - zwięzłe jak oddech między myślami. Każdy wiersz to mikroskopijna konstrukcja z ciszy i drżenia. Duszka nie rozwija obrazów, nie tłumaczy - zostawia ślad. Czasem jedno słowo, które wystarcza, by w głowie otworzył się cały krajobraz. I to właśnie jest jej poetycki zamysł: minimalistyczny cios zamiast rozwlekłej opowieści.

Jadwiga Mizińska w posłowiu przywołuje Skargę, Kartezjusza, Norwida - i robi to nie po to, żeby zabłysnąć erudycją, ale by pokazać, że w „Hanami” stawką nie jest ładny wiersz. Stawką jest duch. „Porządek” - pisze Mizińska - może być martwy albo żywy. Martwy - to ten, który wszystko układa w szufladki. Żywy - to ten, który pozwala się zachwycić, nawet jeśli świat się sypie. Duszka opowiada właśnie o tym drugim porządku. O tym, który nie zna planu dnia, tabelki, KPI ani terminów.

Kiedy Japończycy świętują hanami, porzucają wszystko. Nie pędzą, nie konsumują. Siadają pod drzewem i patrzą. U nas weekend stał się świeckim rytuałem zmęczenia. Zamiast świętować, grillujemy. Duszka przeciwstawia temu swoją prywatną liturgię ciszy. Jej poezja nie ma w sobie ani grama konsumpcyjnego błysku. To raczej poetycka asceza - wiersze, które uczą powściągliwości i skupienia.

Elżbieta Musiał – o powieści „Mesjasz. Comeback” Leszka Kumańskiego

Leszek Kumański. Comeback

„Na tym więc stole operacyjnym dokonywano operacji na mózgu, tyle że zabieg o globalnym zasięgu…”

„Mesjasz. Comeback” Leszka Kumańskiego jest powieścią skrojoną na dzisiejsze czasy i to co najmniej z dwóch powodów. Oddaje 1 : 1 wyobrażenia i wizerunek współczesnego świata tak na poziomie zewnętrzności, jak i jego upadku duchowego. Pozorna wspaniałość wynalazków cywilizacyjnych, choć zrodzona z kreacyjnego potencjału ludzi, nie idzie w parze z rozwojem duchowym. Dlaczego człowiek porzuca lub zagubia jedną z niezbywalnych swoich części? Notabene niepodlegającą upływowi czasu, nieprzedawniającą się, jak to dzieje się z największymi osiągnięciami techniki, ale największymi dziś, bo jutro już wyrzucanymi na śmietnik historii.

Czas miniony i czas obecny w powieści Grzegorza Raka

Wyprawa do Radości to już czwarta powieść Grzegorza Raka. Rozpoczyna ją Prolog będący w niemałej części ładną poetycką prozą – jej niemą, ale, jak się okaże, wiele mówiącą bohaterką jest noc: „Duszna a zarazem pogodna, upalna a także mroźna, cicha a jednocześnie wrzaskliwa. (…) Stanisława wciągnęła owa noc pełna zaskakującej magii. (…) Wciśnięty w kolejowy fotel w pustym przedziale przymykał oczy i wypełniał przestrzeń duchami przeszłości.”

Życie podtrzymuje we mnie niegdysiejszy wrzesień

fot. Maria Duszka

   Birutė Jonuškaitė jest Litwinką, która urodziła się i dorastała w Polsce, w okolicy Sejn. Od czasu studiów mieszka w Wilnie. To poetka, prozaiczka, eseistka i tłumaczka naszej literatury na język litewski. Przełożyła m.in. utwory: Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Hanny Krall, Jacka Dehnela, Magdaleny Tulli, a także piszącej te słowa. Od wielu lat pełni funkcję prezesa Związku Pisarzy Litwy. Jest laureatką wielu nagród, m.in.: Złotego Krzyża Zasługi RP, Orderu „Za zasługi dla Litwy“ oraz Nagrody im. Witolda Hulewicza.

Algorytmy naszego istnienia

(O poemacie „Totum” Elżbiety Musiał)

Poemat „Totum” Elżbiety Musiał to swoista mowa żywiołów, tych, co zastygłe w milczeniu kamienia, i tych, co żywe, stale obecne, nieprzemijające. A w środku tych żywiołów zmagający się z nimi i ze sobą człowiek. Istota zbyt złożona i jednocześnie zbyt prosta. Od prawieków pytająca o swoje istnienie, tak nikłe, że niewidoczne prawie. Co po nim zostanie, może tylko krótkotrwała pamięć albo „ślady na piasku i kręgi na wodzie” – jak pisze autorka, przywołując tu frazę z wiersza Staffa.

W ogrodzie słów

 Do swojego bogatego dorobku literackiego Elżbieta Jach dołączyła dopiero co wydany zbiór zawierający miniatury, waki i haiku. Nosi tytuł „Mgnienia” i wskazuje, że będą to utwory krótkie, niemal lapidarne, jednym słowem coś, co trwa jak „okamgnienie”. Mimo woli przypomina się wiersz Daniela Naborowskiego mówiący o tym, że nasze życie jest zaledwie „czwartą częścią mgnienia”, bo tak kruche jest i ulotne.

CHMURY JAK LUDZKIE MYŚLI W POEZJI MARII DUSZKI   

W poezji Marii Duszki chmury naprawdę są wolne. Nie tylko w sensie meteorologicznym – nieprzewidywalne, zmienne, obecne, choć nietykalne – ale też w znaczeniu wewnętrznej, ludzkiej wolności, tej najtrudniejszej, bo subtelnej, wyrażonej półszeptem. W tomie „Wolność chmur” – przetłumaczonym na język litewski przez wybitną Birutė Jonuškaitė, tłumaczkę poezji Szymborskiej i Miłosza – spotykamy Duszkę, jaką znamy z wcześniejszych tomów, ale jakby bardziej wyciszoną, bardziej kontemplacyjną, niezmiennie czułą na detale codzienności.

O Miłości w Rzeczniowie Grzegorza Raka

Rzeczniów i okolice, te bliższe i te dalsze, to część świata przedstawionego w powieści Grzegorza Raka, znacząca i ważna, rozciągnięta w czasie aż na kilkadziesiąt lat. W czasie trudnym, przełomowym naszej historii, bo tym sprzed i po „Solidarności”, która tak mocno zaznaczyła się w życiu Polaków, że stała się pewnego rodzaju cezurą, linią graniczną oddzielającą jakby dwa światy. Ale to tylko umowna granica, może nawet iluzoryczna, bo nie tak łatwo zmienić mentalność ludzi (zwłaszcza tę wyniesioną z PRL-u) zakorzenioną w stereotypach, zwyczajach i obyczajach.

Nieuchronna bezpowrotność

W poezji Stefana Jurkowskiego, zwłaszcza w tomikach ostatnich (np. Obcy jestem czy Epizod podróżny), pojawia się wiele pytań o egzystencję człowieka w świecie, kulturze, czasie, a także w swojej jednostkowej codzienności. W tomiku Bezpowrotność, dopiero co wydanym, pytania te pogłębiają się jeszcze w swoim filozoficznym wymiarze, gdy podmiot liryczny zastanawia się nad sensem naszego istnienia, jego kruchością i znikomością, nad ograniczonością naszego poznania, nad ciążącą nam wiedzą i zarazem niewiedzą zarówno o świecie, jak i o nas samych.