Związek Literatów jest kontynuacją założonego przez Stefana Żeromskiego w 1920 r. Związku Zawodowego Literatów Polskich. Mało się pamięta, że u genezy pomysłu był spór o „markę ochronną” mającą ochronić autorów przed nadużyciami wydawców. Do 1935 r. była to federacja niezależnych stowarzyszeń pisarskich, wpierw zrzeszonych w Zrzeszeniu Związków Zawodowych Literatów Polskich, potem – od roku 1928 nieformalnie kierowanych przez zarząd związku warszawskiego. Od 1935 r. był to już jednolity związek posiadający oddziały terenowe. Nie jedyny zresztą, bo obok niego istniały inne organizacje zrzeszające pisarzy i dziennikarzy.
Reaktywowany w 1944 r., w r. 1949 zmienił nazwę na Związek Literatów Polskich i charakter – z organizacji o charakterze zawodowym stał się związkiem twórczym. Nominalnie autonomiczny, działał w strukturze kierowanych i dotowanych przez państwo stowarzyszeń twórczych. Zakres autonomii, swobód twórczych i relacji z bieżącą polityką państwa był zresztą przedmiotem nieustannych sporów. Zawieszony w r. 1981, w okresie stanu wojennego, w 1983 r. został rozwiązany (na mocy międzywojennego prawa o stowarzyszeniach, wchodzącego w skład tzw. ustaw kagańcowych) i w tym samym roku wznowił działalność.
W ZLP w 1980 r. skupiał 1349 członków zrzeszonych w 17 oddziałach terenowych, posiadał rozbudowana strukturę administracyjną, stały budżet, liczne fundusze specjalne, a także agendy sprawiające, iż członkowie związku uzyskiwali przywileje parapracownicze (przychodnia lekarska, stołówki, kasa zapomogowo-pożyczkowa).
