CZYTAJĄC PRZYBOSIA
W 2020 r. minęła 50. rocznica śmierci Juliana Przybosia. Z tej okazji został wydany Autorski Zeszyt Poetycki Dziedzictwo.
Zeszyt zawiera poświęcone Przybosiowi liryki jego córki, Uty, oraz wiersze członków Oddziału ZLP w Rzeszowie: Zdzisławy Górskiej, Mieczysława A. Łypa, Mieczysława Mularskiego, Marii Stefanik, Bogdana Stangrodzkiego i Stefana Żarowa.
Całość poprzedza znakomity wstęp dr Hanny Krupińskiej Łyp zatytułowany Inspiracje. Autorka analizuje tu zarówno podobieństwa, jak i różnice warsztatowe twórczości Uty i jej ojca, wspólne dla nich motywy w sferach poetyki i refleksji oraz wzajemną niezależność ich twórczych indywidualności. Odnosi się także do pochodzenia niezwykłego imienia Uty. Poeta wybierając to imię kierował się różnymi pobudkami – od osobistych do historycznych. Niewątpliwie ważną inspiracją były tu elementy architektoniczne gotyckiej katedry w Naumburgu (z XIII wieku) w Saksonii. Wśród ustawionych tu figur książąt jest postać Uty von Ballenstedt i jej męża, margrabiego Miśni, księcia Ekkeharda II. Jako miłośnik architektury gotyckiej, zwłaszcza średniowiecznych katedr, Julian Przyboś z pewnością znał imię słynnej w Europie księżnej.
Autorka wstępu dokonuje też analiz przedstawionej w zeszycie twórczości członków Oddziału ZLP w Rzeszowie pod kątem związków ze spuścizną autora Równania serca. Najwyraźniej Julian Przyboś jest poetą niezwykle inspirującym – źródłem kreatorskich wizji, fascynujących metafor, zabiegów poetyckich, z których w pełni korzystają inni twórcy.
W dalszej części książki znajdują się erudycyjne szkice prof. Gustawa Ustasza o twórczości Przybosia i Czechowicza oraz związkach poezji Mieczysława A. Łypa z poezją autora W głąb las.
Gustaw Ostasz bada poezję Przybosia odwołując się do panpoetyzmu, teorii H. Bremonda i J. Maritain`a, tradycji Mickiewicza, Norwida i szeroko pojętej kultury chrześcijańskiej: „Otóż według Przybosia artysta powinien czuć głęboki związek ze swym narodem i z całą ludzkością. Narrator Zapisków bez daty za ideał uznał twórcę, który nieustannym wysiłkiem zmienia świat na coraz to piękniejszy i lepszy. Kiedy apelował, abyśmy stawali się ludźmi sztuki, artystami w duchowo-moralnym znaczeniu, wtedy szedł utajonym tropem refleksji oraz dążeń zarówno Norwida, jak i świętego Biedaczyny z Asyżu, obiektu fascynacji modernistów.”
Ponadto publikacja zawiera: wywiad Mieczysława A. Łypa z mistrzem cukierniczym, Kazimierzem Rakiem, którego wujostwo użyczyło swojej siedziby na Muzeum Juliana Przybosia oraz glosy do obchodów roku jubileuszowego autorstwa Anny Borkowskiej i Marii Stefanik. Całość dopełniają biogramy autorów tekstów, reprodukcje obrazów Uty Przyboś, Zygmunta Zabłyszcza, tytułowych stron Zwrotnicy, Pism rozproszonych Przybosia oraz piękne zdjęcia Leszka Stefanika i Mieczysława A. Łypa.
Autorski Zeszyt Poetycki Dziedzictwo cechuje wysoki poziom edytorski. Zgromadzenie w nim zarówno wierszy, jak tekstów krytycznoliterackich, dokumentalnych, biogramów poetów, reprodukcji obrazów i zdjęć powoduje, iż całość w swej bogatej różnorodności może być interesująca dla każdego czytelnika.
Adam Decowski
…………………………..
Autorski Zeszyt Poetycki 2020 Nr 13 Dziedzictwo. Pamięci Juliana Przybosia (1901 – 1970)
w 50. rocznicę śmierci. Str. 98
Gwoźnica, 5.03.2021 r.
W 120. rocznicę urodzin Juliana Przybosia
Mieczysław A. Łyp
Światło znad Patry
Pegazy swoje malował
w awangardowe hasła
Miasto Masa Maszyna
Potem
- te skrzydlate konie
poił błękitem znad Patry
zielenią wzgórz pagórków
płomieniami wiejskiego gniewu
Zamyśleniom –
zawsze dodawał
światło słońca
światło szwajcarskich gór
i obłoków
wiszących nad wrotami dolin
światło Nowogródka i Krzemieńca
Nawet w szpitalnej sali
nawet ze sparaliżowaną twarzą
chciał rydwanem pędzić po słońce
Słońce było mu Bogiem
Słowo było mu Bogiem
On – ten z „bezimiennych chłopów”
tak jak był
tak pozostał Przybosiem
Został
producentem piękna
Ciągle tworzył sny
o potędze marzeń
o potędze litery słowa wersu
o potędze rozmowy i dialogu
o potędze malarskich powidoków
Katedry jego słów
pulsują bielą i tajemnicą
Rzeszów, 27. 01.2021 r.