60-lecie Oddziału ZLP w Zielonej Górze – podsumowanie
13 października 1961 roku uchwałą Zarządu Głównego Związku Literatów Polskich powołano do życia jako 13 w kraju zielonogórski Oddział ZLP, wcześniej niż w takich miejscowościach jak Rzeszów, Koszalin, Białystok… 4 listopada w Zielonej Górze nastąpiła inauguracja działalności nowego Oddziału, składającego się z 6 członków-założycieli, a dwa dni później ukonstytuował się jego pierwszy zarząd, na czele którego stanął Bolesław Soliński, ówczesny redaktor naczelny dwutygodnika „Nadodrze”. Wśród pierwszych, przyjętych w poczet ZLP członków znaleźli się m.in. Janusz Koniusz, Zdzisław Morawski, Eugeniusz Wachowiak, Irena Dowgielewicz i Henryk Szylkin – młodzi pionierzy lubuskiej literatury oraz Włodzimierz Korsak – gawędziarz i przyrodnik, przedwojenny członek Związku oraz Bronisława Wajs znana jako Papusza – pierwsza na świecie romska poetka, najbardziej rozpoznawalna dziś autorka lubuska.
Pierwsza część obchodów jubileuszu 60-lecia Oddziału ZLP zainaugurowana została dokładnie 13.10.2021 r. w Bibliotece Uniwersytetu Zielonogórskiego. Najpierw otwarto wystawę fotograficzno-książkową „Literaci Oddziału ZLP 1961-2021 – Dorobek literacki członków ZLP w Zielonej Górze” dokumentującą dorobek najwybitniejszych zmarłych pisarzy, którzy byli jego członkami, jak: Andrzej K. Waśkiewicz, Zygmunt Trziszka, Mieczysław Warszawski, prof. Jan Kurowicki, dr Michał Kaziów, Tadeusz Jasiński, Jan Gross, Ireneusz K. Szmidt, Kazimierz Furman, Witold Niedźwiecki czy Bronisław Słomka. Wystawę przygotowaną przez Donatę Wolską – córkę pioniera literatury lubuskiej Janusza Koniusza i Roberta Rudiaka, otworzyła dyrektor książnicy Ewa Adaszyńska.
Następnie w Sali konferencyjnej biblioteki odbyła się Konferencja literacko-naukowa pt. „Literatura osadnicza jako narracja założycielska Ziemi Lubuskiej”, która miała się odbyć już w roku ubiegłym z okazji 100-lecia ZLP, jednak z uwagi na pandemię przeniesiono na tegoroczne obchody jubileuszu Oddziału. W trakcie konferencji wystąpili pracownicy naukowi Uniwersytetu Zielonogórskiego: prof. dr hab. Małgorzata Mikołajczak – współorganizatorka konferencji, prof. dr hab. Wiesław Hładkiewicz, dr Kamila Gieba, dr Katarzyna Meller-Rebelska z Uniwersytetu A. Mickiewicza, Barbara Nau z Zielonogórskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku i przedstawiciele ZLP: dr Robert Rudiak – prezes Oddziału zielonogórskiego, Eugeniusz Kurzawa – prezes honorowy ZLP w Zielonej Górze, Andrzej S. Cieślak prezes Oddziału ZLP w Olsztynie. Obecna była również prezes Oddziału ZLP w Koszalinie Ludmiła Janusewicz. Profesor Mikołajczak przypomniała również postać niedawno zmarłego prof. Czesława P. Dutki – teoretyka i socjologa literatury, który wiele pracował naukowo w Wyższej Szkole Pedagogicznej im. T. Kotarbińskiego w Zielonej Górze, gdzie pełnił funkcję prodziekana Wydziału Humanistycznego, a następnie jako pierwszy rektor Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa w Wałbrzychu.
Z kolei Barbara Nau przypomniała postać Eugeniusza Paukszty z Poznania, piewcy i epika Ziem Odzyskanych, pierwszego pisarza, który w latach 50. wprowadził Ziemię Lubuską i jej stolicę na karty literatury krajowej oraz wspomagał merytorycznie krystalizujące się w Zielonej Górze środowisko literackie. Konferencję zakończyła debata z udziałem pisarzy – Zofii Mąkosy i Alfreda Siateckiego.
Stan kadrowy zielonogórskiego Oddziału ZLP w październiku 2021 r. wynosił dokładnie 30 osób, gdyż nową członkinią została Halina Bohuta-Stąpel, poetka, autorka ballad, legend, fraszek, satyr i limeryków oraz słuchowisk. Wydała sześć tomików wierszy oraz zbiorki scenariuszy i esejów, a także wydała płytę z piosenkami kabaretowymi. Członkami zielonogórskich struktur ZLP są pisarze pochodzący głównie z południowej części województwa lubuskiego, ale także autorzy zamieszkali w województwach ościennych: wielkopolskim i dolnośląskim. Pisarze z północnej części województwa lubuskiego należą do Oddziału w Gorzowie Wielkopolskim, wyodrębnionym ze struktur zielonogórskich najpierw jako Klub Literacki ZLP, a założonym w 2004 r. jako 22 oddział terenowy w kraju.
26 października 2021 roku w Sali Kolumnowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze w trakcie uroczystej sesji sejmiku lubuskiego wręczone zostały przez przewodniczącego sejmiku i marszałka lubuskiego Odznaki Honorowe Za Zasługi dla Województwa Lubuskiego. Przyznano je sześciu pisarzom lubuskim: Władysławowi Klępce, Alfredowi Siateckiemu i Zbigniewowi Kozłowskiemu za 2020 r. i Katarzynie Jarosz-Rabiej, Jolancie Pytel i Robertowi Rudiakowi za 2021 r.
Z kolei 25 listopada na wniosek zielonogórskiego Zarządu Oddziału ZLP Sejmik Dolnośląski uhonorował we Wrocławiu dwóch pisarzy zamieszkałych w Głogowie – Tadeusza Kolańczyka i Krzysztofa Jelenia, wręczając im srebrne Odznaki Honorowe Za Zasługi dla Województwa Dolnośląskiego. Również na wniosek zielonogórskiego Oddziału ZLP kolejny jego członek został wyróżniony, bowiem Sejmik Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu swoją Odznakę Honorową Za Zasługi dla Województwa Wielkopolskiego przyznał Adamowi Żuczkowskiemu z Wolsztyna.
Druga część obchodów jubileuszowych Oddziału połączona była z XII Galą Literacką, która tradycyjnie odbyła się w ostatni piątek, 26 listopada w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. Tegoroczną galę Oddział ZLP współorganizował z Towarzystwem Miłośników Zielonej Góry „Winnica”, które od siedmiu lat przyznaje własne nagrody literackie. Galę rozpoczęto od wręczenia przez wojewodę lubuskiego odznaczeń Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – brązowy medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis otrzymali prof. Wiesław Hładkiewicz i dr Robert Rudiak, a Odznakę Honorową Zasłużony dla Kultury Polskiej poetka i redaktorka Jolanta Pytel.
Odznaczenia branżowo-związkowe, czyli Odznaki Honorowe ZLP dla pisarzy-członków Oddziału o najdłuższym stażu wręczył prezes Zarządu Głównego ZLP w Warszawie Marek Wawrzkiewicz. Srebrne Odznaki otrzymali: dr Włodzimierz Kwaśniewicz – wiceprezes, Katarzyna Jarosz-Rabiej – sekretarz, Dorota Muszyńska, Adam Żuczkowski i Alfred Siatecki, były prezes Oddziału w latach 1992-1996 i autor z drugim najdłuższym stażem związkowym (od 1985 r.), natomiast Złote – redaktor Anna Sobecka z Gdańska i prezes Oddziału dr Robert Rudiak – członek ZLP od blisko 30 lat.
Po raz dwunasty Kapituła pod przewodnictwem prof. dr hab. Małgorzaty Mikołajczak przyznała Nagrodę Literacką im. Andrzeja K. Waśkiewicza. W tym roku otrzymał ją Krzysztof Fedorowicz – poeta, prozaik, eseista, ostatnio także nominowany do Nagrody Nike, nominowani zaś zostali: powieściopisarka Zofia Mąkosa, dwukrotna zdobywczyni Wawrzynu i Marcin Radwański, prozaik i poeta, autor powieści sensacyjnych. Fedorowicz to czterokrotny zdobywca Lubuskiego Wawrzynu Literackiego, autor lub współautor dziesięciu książek i arkuszy poetyckich, członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, na co dzień zajmujący się uprawą winorośli i produkcją wina. Kryształową statuę i dyplomy wręczyli wspólnie: red. Anna Sobecka – wdowa po patronie nagrody i prezes honorowy Eugeniusz Kurzawa.
Po raz trzeci wręczono także uznaniowe nagrody – Laur Literacki im. Janusza Koniusza. W tym roku statuetki wręczone przez Donatę Wolską powędrowały do gości spoza Zielonej Góry – dr Krystyny Kamińskiej z Gorzowa Wielkopolskiego, krytyczki literackiej i redaktor naczelnej „Pegaza Lubuskiego” oraz prezesa ZLP Marka Wawrzkiewicza za wieloletnie wspieranie działań środowisk pisarskich na Ziemi Lubuskiej.
Nagrody przyznawane przez Towarzystwo „Winnica” w tym roku trafiły w ręce dwóch twórców zielonogórskich. Kapituła pod przewodnictwem prezesa TMZG „Winnica” Ryszarda Błażyńskiego przyznała Zielonogórską Nagrodę Literacką „Winiarka” prozaikowi Przemysławowi Piotrowskiemu, autorowi poczytnych powieści kryminalnych, thrillerów politycznych i horrorów w ostatnim czasie sygnowanych przez wydawnictwo Czarna Owca. Piotrowski to były dziennikarz „Gazety Lubuskiej”, autor dziesięciu książek, tegoroczny laureat Nagrody Kulturalnej Prezydenta Miasta Zielona Góra.
W kategorii zbiorowej Zielonogórską Nagrodę Literacką „Winiarka” przyznano po raz drugi, w tym roku otrzymała ją Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, a statuetkę winiarki z rąk prezesa Towarzystwa odebrał rektor UZ prof. dr hab. Wojciech Strzyżewski. Oficyna UZ kierowana przez Franciszka Ruńca w ostatnich latach wydaje poza książkami naukowymi także publikacje beletrystyczne, nagradzane w konkursach za walory edytorskie, a ich autorzy otrzymywali lub byli nominowani do regionalnych nagród literackich.
Towarzystwo „Winnica” ufundowało także nagrody dla laureata Konkursu Literackiego na Utwór o Zielonej Górze, czyli statuetką, nagrodę finansową i wydanie książki. Jury w składzie prof. UZ dr hab. Marta Ruszczyńska, Eugeniusz Kurzawa i Alfred Siatecki nagrodziło troje autorów. Zwycięzcą konkursu został zielonogórski historyk, satyryk i autor komiksów Igor Myszkiewicz, a nominacje uzyskali: Klaudia Potoczek z Krzeszowic koło Krakowa i Eugeniusz Adam Lutycz z Krosna Odrzańskiego.
Galę swoją obecnością zaszczycili m.in. wicewojewoda lubuski dr Wojciech Perczak, kierownik Departamentu Kultury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego Włodzimierz Mazurkiewicz i prezes Oddziału ZLP w Poznaniu Ares Chadzinikolau.
Jako przerywnik muzyczny gali wystąpił zespół Atawizm, którego wokalistką jest Zofia Ścigaj, która śpiewała liryczne piosenki. Zosia jest uczennicą liceum, gra na gitarze, sama tworzy teksty utworów i komponuje muzykę, a także pisze wiersze i zamierza rozwijać swoje uzdolnienia artystyczne i pasje poetyckie.
W czasie uroczystości promowano również najnowsze publikacje Towarzystwa „Winnica” i Oddziału ZLP – najnowszy numer czasopisma „Na Winnicy” redagowanego przez Alfreda Siateckiego oraz almanach członków ZLP – „Literackie początki… Wypowiedzi i utwory pisarzy lubuskich” pod redakcją Roberta Rudiaka, a także zbiór materiałów pokonferencyjnych „Literatura osadnicza jako narracja założycielska Ziemi Lubuskiej” pod redakcją naukową prof. Wiesława Hładkiewicza i dr. Roberta Rudiaka wydany przez Uniwersytet Zielonogórski i ZLP. Oba wydawnictwa ukazały się w ramach obchodów jubileuszowych Oddziału ZLP z bogatym serwisem zdjęciowym oraz rysem historycznym zielonogórskiego Oddziału i aktualnymi wykazami statystyczno-personalnymi.
Spośród 76 autorów, którzy byli członkami zielonogórskich struktur w latach 1961-2021, 35 już nie żyje, a 12 odeszło do innych oddziałów ZLP (Gorzów Wlkp. i Poznań) lub do SPP, bądź całkowicie zrezygnowało z członkostwa. Oddział przez ten czas miał siedmiu prezesów, wydał kilkadziesiąt książek, antologii, almanachów i różnych publikacji, wydaje własny kwartalnik „Pasje Literackie” i filmy dokumentalne o pisarzach lubuskich, upamiętnia zmarłych i zasłużonych dla Związku twórców, współorganizuje kilka konkursów literackich (im. E. Paukszty w Kargowej i o Laur Dziewina w Żarach) i jest partnerem wydarzeń kulturalnych (Lubuski Wawrzyn Literacki, Festiwal Literacki Proza Poetów im. Anny Tokarskiej). Za swoją działalność otrzymał m.in. zespołową Nagrodę Kulturalną Prezydenta Miasta Zielona Góra, Odznakę Honorową Za Zasługi dla Województwa Lubuskiego i Zielonogórską Nagrodę Literacką „Winiarka”.
Robert Rudiak